DIT ARTIKEL IS GESCHREVEN VOOR BIBLIOTHEEK NIEUWE STIJL, 25-03-2017.

De afgelopen tijd hebben we stilgestaan bij verschillende manieren van verhalen vertellen in games. Games zijn denk ik een leuke en relatief nieuwe plek om te experimenteren met verhalen vertellen en de manier waarop we dit doen. Anders dan bij het lineaire boek kun je bij games  de speler/lezer actief betrekken, keuzes laten maken, een filmische ervaring bieden of het verhaal uit zichzelf laten ontstaan vanuit de spelregels. Deze week wil ik stilstaan bij een bijzondere game die een nieuwe vorm van verhalen vertellen introduceert. Een unieke wereld gemaakt door de computer waarin je zelf deelneemt, terwijl het systeem zinnen formuleert die te lezen zijn als een verhaal.

Simulatie
Deze nieuwe vorm van storytelling komen we tegen in het spel Dwarf Fortress. Dwarf Fortress simuleert een virtuele wereld die ontstaat bij het opstarten van de game. Deze wereld wordt opgebouwd door het systeem en zo kan iedere speler een unieke ervaring hebben met de game. De computer maakt dus een wereld die alleen voor jou is. Omdat er zoveel mogelijkheden in het systeem verwerkt zijn, zal deze spelwereld nog nooit eerder op die manier zijn voorgekomen. Dit doet nu nog een tikkeltje denken aan wat Minecraft en veel andere spellen ook doen. Voordat ik  uitleg wat Dwarf Fortress zo uniek maakt, wil ik kort kijken naar de diepgang van de wereld die het spel voor je maakt.

Zodra Dwarf Fortress wordt opgestart, hebben we niet alleen te maken met wat kant-en-klare elementen zoals omgeving en wezens die willekeurig geplaatst worden. Dit is wel hoe veel andere games werelden genereren. In Dwarf Fortress wordt het ontstaan van de wereld echt gesimuleerd. Het systeem zal gaan rekenen om oceanen van land te scheiden. Er is een programma dat lagen van grond op elkaar begint te stapelen, waardoor er hoogteverschillen ontstaan. Er beginnen weersomstandigheden en temperaturen op te komen die het landschap vormen. Erosie vindt plaats, rivieren komen op door regenval en zoeken een weg naar de oceanen. Na dit proces zullen er langzaam wezens en landen ontstaan, gebaseerd op het proces van hiervoor. De wereld en de bewoners krijgen namen, geschiedenis, er ontstaan mythes en oorlogen vinden plaats.

Dwarf Fortress zorgt uiteindelijk voor een wereld met een eigen scheppingsverhaal, eigen mythologie en eigen karakters met een persoonlijkheid. Het systeem moet dus gaan invullen wat de voorkeuren zijn van de personages in de wereld en streeft ernaar persoonlijkheid te simuleren. Dit alles wordt dus niet slechts gefaket in een achtergrondverhaal. De diepgang van Dwarf Fortress is daarmee van een onvoorstelbaar niveau. De acties van elke inwoner worden in kaart gebracht. Het spel houdt bij als er bier gemorst wordt in een herberg of als er een gevecht in de wereld ontstaat. Het systeem zal in kaart brengen hoeveel bier gemorst is, of hier een kat toevallig dronken van wordt en wie waar geraakt wordt in het gevecht met welke blijvende schade.

Een wereld van leestekens
Waar het spel zich in diepgang onderscheidt van iets als Minecraft en andere games, doet het dit ook in uiterlijk. Op het eerste gezicht lijkt de wereld opgebouwd uit de bekende veelal groene blokken die in een strak stramien staan. Deze blokken zijn van bovenaf gezien als een plattegrond. Zodra we beter kijken naar deze plattegrond, zien we dat de gehele wereld is opgebouwd uit leestekens. Deze set van universele leestekens en pictogrammen waarover de computer beschikt, is echter wel wat uitgebreider dan we in een normale gedrukte tekst zouden gebruiken. Deze set heet ASCII of extended-ASCII (American Standard Code for Information Interchange). Het doet een tikkeltje denken aan die film The Matrix, waar onze wereld ook blijkt opgebouwd uit computercode. In Dwarf Fortress worden alle elementen in de wereld zoals draken, zwaarden of dwergen niet getekend, maar aangegeven met één enkel leesteken.

Dit is denk ik waar we de filosofie en oorsprong van Dwarf Fortress zien. Dwarf Fortress laat namelijk het visuele element dat meestal voorop staat in games achter zich en stelt het ondergeschikt aan de overweldigende complexiteit van de inhoud.  Het offert gebruikersvriendelijkheid op voor diepgang. Het uiterlijk van Dwarf Fortress laat zien dat het zijn oorsprong heeft in oude games van vroeger zoals Rogue en de allereerste Civilization game, die overigens ook al een wereld probeerde te simuleren. Het doet me ook denken aan de tijd dat games nog volledig bestonden uit tekst, zoals Text adventures waarover ik vorige week even kort te spreken kwam.

Interessant is dat het landschap hier ontstaat vanuit taal (namelijk programmeertaal in het systeem) en niet een bewust ontwerp is van een mens. Ook is de wereld zelf visueel opgebouwd uit leestekens en we zullen moeten lezen om te begrijpen wat er allemaal gebeurt in de wereld. Dit lezen kunnen we onder andere doen in de uitgebreide schermen van Dwarf Fortress die verhalenderwijs laten zien wat er aanwezig is in de wereld en wat de geschiedenis van de karakters is. We kunnen lezen over hoe de vele leestekens een epische strijd ingaan, volledig omschreven in details met namen, achtergrondverhalen van families en welke belangen en koninkrijken op het spel staan. Het lijkt wel alsof het boek een evolutie heeft doorgemaakt en is veranderd in een eigen autonome wereld, zonder dat het uiterlijk en de centrale rol van taal verloren zijn gegaan. We moeten lezen om te begrijpen wat er gebeurt in de wereld van Dwarf Fortress en zelfs het landschap met de bergen en rivieren is opgebouwd uit leestekens. Het slaat die visuele stap over waarin andere games meer zijn gaan lijken op film en minder op het boek.

Het systeemgeschreven verhaal
Nu komen we eindelijk aan bij die nieuwe vorm van storytelling waar ik het over wilde hebben. Wat Dwarf Fortress uniek maakt, is dat het een narratief heeft dat ontstaat vanuit het systeem, wat we ook al eerder bij Minecraft zagen. Echter nu kan de speler vrij deelnemen aan dit verhaal, terwijl de computer het in kaart brengt en weer opschrijft. Met Dwarf Fortress hebben de makers dus iets gemaakt dat rijk is aan verhalen en mythologie, niet geschreven door een mens, waaraan de speler kan deelnemen. Bij Minecraft zagen we bijvoorbeeld dat het Emergent Narrative (het verhaal dat ontstaat vanuit spelen) slechts een interpretatie is van het kind. Hier wordt het echter daadwerkelijk opgeschreven als geschiedenis in de wereld, en ontstaan er zelfs mythes rondom dingen die je doet. De makers, twee broers die al tien jaar aan het spel werken, hebben een oneindige verhalenmachine gemaakt. YouTube en de fora staan vol van verhalen met ongekende diepgang die uit Dwarf Fortress kwamen. De twee broers hebben het streven dat het systeem een achtergrondwereld kan genereren op het niveau zoals J.R.R. Tolkien dit deed in zijn boeken. Waarin de speler zijn eigen ‘Hobbit‘ of ‘Lord of the Rings‘- verhaal gaat beleven, uniek gegenereerd voor hem of haar.

Dwarf Fortress is op dit moment de enige game die ik kan bedenken, die dit doet: kunstmatige intelligentie een verhaal laten schrijven samen met de speler. Als we hier een term voor mogen verzinnen, zou ik denken aan een ‘systeemgeschreven verhaal’. Of in het Engels misschien iets als een ‘AI-written narrative’ of ‘AI-assisted storytelling’ (AI = artificial intelligence). Ik vraag me af of Dwarf Fortress die titel ooit zal krijgen en of we in de toekomst nog veel meer van dit soort storytelling gaan zien. Hoewel ik me kan voorstellen dat dit alles nog erg primitief in opzet is vergeleken met wat de toekomst kan bieden. Tot die tijd blijft Dwarf Fortress voor mij in ieder geval nog een ondoorgrondelijk meesterwerk. Het lijkt erop dat het die status voorlopig ook nog een tijd kan behouden. Het Museum of Modern Art (MoMA) in New York heeft Dwarf Fortress recentelijk opgenomen in haar permanente Architectuur en Design Collectie.