DIT ARTIKEL IS GESCHREVEN VOOR BIBLIOTHEEK NIEUWE STIJL, 04-03-2017.

Ik werd een tijdje terug weer geconfronteerd met de aanwezigheid van Snapchat in het Digilab. Al geruime tijd zag ik de app voorbijkomen op de schermen van de jeugd, die zich er volledig op gestort leek te hebben. Er was altijd iets dat mij weerhield om de app te gebruiken, zelfs te begrijpen in eerste instantie. Het ging mij dagen dat er misschien iets aan de hand was met Snapchat toen mijn vrienden en andere leeftijdsgenoten ook claimden het niet te gebruiken. Laten we eens stilstaan bij Snapchat, waarom ik het al die tijd genegeerd heb, zelfs niet begrepen heb en waarom dit jou als lezer heel misschien ook is overkomen.

Het verdwijnen van objecten
Snapchat is de app waarmee je foto’s en filmpjes kunt versturen naar een geselecteerd aantal vrienden, dit heet in de wereld van Snapchat een ‘Snap’. Alleen nu zien wij het versturen van data zoals foto’s en filmpjes vaak als iets dat relatief permanent is. Dit is ook niet geheel onlogisch: als we bijvoorbeeld een bestandje mailen of versturen via chat naar iemand, gaan we ervan uit dat deze persoon dat bestand ook daadwerkelijk krijgt en in bezit heeft. Door de conventies van mailen, versturen via chat of misschien wel ‘transferren’ via Wetransfer hebben we de verwachting dat de ontvanger ook daadwerkelijk iets in bezit kan hebben. Misschien zelfs mede door de conventie uit het echte leven van “gegeven is gegeven”, is het object van de een naar de ander gegaan voor ons idee. Hier onderscheidt Snapchat zich van zijn voorgangers. De Snap van Snapchat verdwijnt namelijk vanzelf als deze is gezien of na een ingestelde tijd. Hier hebben we misschien al een reden te pakken waarom ik de opzet van Snapchat aanvankelijk niet begreep, namelijk ‘het verdwijnen’ van objecten.

Spookje
“Okay, dus niet iedereen ziet de foto?” vraag ik nog aan het groepje dat bezig is met Snapchat. “Je kiest zelf wie het ziet, en als ze de foto dan hebben gezien, verdwijnt hij weer…” herhaal ik nog in mezelf. Dit verdwijnen treft me op dat moment als fascinerend fenomeen. Laten we nadenken over wat dit voor consequenties heeft in de wereld van social media.

Het faciliteert dus eigenlijk content die vergankelijk is en waarvan je niet wilt dat deze wordt opgeslagen door anderen…

Het verdwijnen van content is interessant. Normaal hebben foto’s en andere dataobjecten gedrag dat voor ons begrijpelijk wordt gemaakt dankzij een verwijzing naar de fysieke wereld. Denk aan een mapje op de computer dat bestanden bevat, een prullenbak waarin je iets weggooit of het bureaublad, waar je vaak gebruikte voorwerpen snel tot je beschikking wilt hebben. Iets dat we niet altijd gewend zijn, is dat een voorwerp zomaar verdwijnt. Dit kan niet met een fysiek object in de echte wereld. Normaal verwijderen we, ook in de digitale wereld, zelf de dingen die moeten verdwijnen met behulp van onze trouwe prullenbak. Misschien is dit dan al de eerste drempel waar het misging bij mij. Ik ben nog niet gewend dat deze conventie doorbroken wordt in social media. Toch maakt Snapchat dit concept van verdwijnen op een grappige manier duidelijk, zelfs in een metafoor. Het icoontje van Snapchat is namelijk een spookje dat dient als de mascotte van de app. Het spookje trekt een gek gezicht dat indiceert dat je een gekke foto kunt maken van jezelf en dat dit gekke gezicht ook weer kan verdwijnen zoals een spook doet. Hierin ligt een groot voordeel voor jeugd die niet wilt dat al die foto’s nog een keer terugkomen om ze te ‘Haunten’.

Ook is interessant dat de jongere generatie en appmakers zich bewust lijken te worden van de permanentie in andere sociale media. Bij vooral Twitter vraagt men zich bijvoorbeeld af hoe genant het kan worden als men nu tweets zou terugvinden van zichzelf op 13-jarige leeftijd, de leeftijd waarop we nog volledig onderhevig zijn aan ons puberbrein. Deze tweets zijn misschien al volop geretweet of verspreid op internet. Iets dat de jeugd van Snapchat misschien vermijdt door juist die app te gebruiken. Snapchat introduceert eigenlijk de vergankelijke social media.

Generatieding
Laten we verder zoeken naar een andere mogelijke reden van mijn verwarring. Het zou dus ook de leeftijd kunnen zijn. Laat ik even Facebook als voorbeeld nemen. Toen Facebook net om de hoek kwam kijken, trok het elke jongeren aan omdat je jezelf kon profileren. Je kon een profielfoto uploaden, je muziek- en filmsmaak invullen. Je kon getagged worden in foto’s en al je vrienden virtueel opzoeken. Dit was het centrum van de sociale media, je sprak vrienden op afstand, kon updates doen van je dag en werd uitgenodigd voor feestjes en festivals.

Wat hier interessant is, is dat de jongeren er als eerste bij waren. Doordat de gebruikers van Facebook relatief jong waren, straalde het ook uit dat het modern en hip was. Facebook zelf maakt ook nog eens de metafoor naar een fysiek ‘Facebook’, dat in Amerikaanse cultuur diende als een soort jaarboek of studentenarchief. Pas toen later heel je familie door had dat je op Facebook zat, werd het een terrein van ooms, tantes, moeders en misschien zelfs een lastige oma her en der. Dit tast natuurlijk onmiddelijk de ‘hipheid’ van het medium zelf aan.

We zagen dan ook rond 2013 een migratie van de jongere Facebookgebruikers die er snel bij waren, naar andere socialmedia. Instagram was hier een goed voorbeeld van. Het lijkt dus alsof social media als eerste worden opgepakt door hele jonge jongeren en daarna langzaam verschuiven naar ouderen. Deze ‘hipheid’ factor is iets wat andere social media zeer in de gaten moeten houden. En hier lijkt Snapchat nu juist in uit te blinken.

De magische doelgroep
Ik was gelukkig niet de enige die Snapchat niet leek te begrijpen. Toen ik vrienden ernaar vroeg, van wie sommige het nu inmiddels zijn gaan gebruiken, waren de meest voorkomende reacties “Ik snap er geen bal van” of “Snapchat is voor jongere mensen dan wij bedoeld”. Beide observaties raken denk ik de kern van wat ik wil uitdrukken. Aanvankelijk is het onduidelijk hoe je Snapchat gebruikt, omdat het misschien zelfs wel te veel functionaliteit bevat in één app. Daarnaast is het ook onduidelijk waar alles te vinden is en wat het doet. Dit is iets wat valt onder ‘User Interface Design’. Als je over het User Interface Design van Snapchat op google zoekt, vind je tal van designers die het inderdaad is opgevallen dat het design te wensen overlaat. Nu moet ik wel zeggen dat het al een aantal keren is verbeterd dankzij updates, maar het design blijft een factor waar de beginnende gebruiker door in verwarring kan worden gebracht.

Het resultaat van deze onduidelijkheid is dat Snapchat een terrein wordt voor een zeer jonge doelgroep die überhaupt de handigheid of zelfs de wil heeft om het uit te zoeken. Het is zeker geen moeilijke opgave om het te leren, maar het is een omschakeling die je moet willen maken. Het verbaast me niet dat het een jonge doelgroep is die deze app als eerste adopteert. Het zijn de jongeren die als eerste hun mobiele telefoons gingen gebruiken om elkaar gratis berichtjes te sturen toen dit nog geen officieel ondersteunde functionaliteit was. Dezelfde jonge doelgroep die als eerste bereid was om alles in te vullen over zichzelf op Myspace of Facebook. Dit is de magische doelgroep van 13 tot 24 jaar.

Ik liet net al een keer het begrip ‘puberbrein’ vallen. Ik denk dat dit puberbrein de sleutel is tot het handelen van deze doelgroep. Mensen met dit soort van brein nemen risico’s, willen iets nieuws dat zich mogelijk onderscheidt van de gevestigde orde, zijn al opgegroeid met alle technologie die wij nog maar net hebben leren kennen, en ze willen bovenal met elkaar in contact komen. Waar je doorgaans op je 18e zeer ‘outgoing’ bent en steeds nieuwe vrienden zou moeten maken, doe je dat minder op je 28e en zelfs veel minder na je 38e. We zijn dan al veel verder gevormd door kennis, waardes en sociale kringen die niet veel meer veranderen. Misschien doen we zelfs minder snel afstand van de social media die we gewend zijn.

Bewuste keuze
Maar wat nu als ik het omdraai? Wat nu als al de functionaliteit en het warrige design met opzet zo ontwikkeld zijn? Snapchat lijkt dan wel in zijn vorm en functie de ouderen bewust op afstand te houden, waar het wel hele jonge mensen weet aan te trekken. In die zin doet het design dan perfect zijn werk. Op dat moment vallen alle eerder besproken zaken op hun plek. We kunnen dan zelfs de kleine verbeteringen zien als stapjes richting een groter product dat ook voor ouderen aantrekkelijk wordt, dit zodra de jongeren eenmaal als groep binnengehaald zijn. Eigenlijk net als die leeftijdscurve van Facebook, maar dan bewust bedacht en bewerkstelligd door designkeuzes en updates.

Stel je voor: een nieuw concept met onduidelijke functionaliteit, vele opties en een rommelig design. Dit alles met opzet, om een jonge groep iets nieuws te geven. Iets wat van hen is, zonder dat ouders en oma’s meekijken. Dit is mogelijk een geniale zet geweest van Snapchat. Of het nu een natuurlijke ontwikkeling is van de app of een bewuste keuze, Snapchat heeft door zijn vergankelijke karakter en design de jongeren binnengehaald. Petje af.

Misschien is dit alles dan toch de verklaring waarom ik het in eerste instantie heb genegeerd. Wie weet begint het langzaam te jeuken na het schrijven van dit stuk om dan eindelijk mee te doen met al die jongeren. Jongeren die ik dan onvermijdelijk ook verjaag van hun geliefde Snapchat. Zodat ze iets anders kunnen zoeken waar ik geen touw aan vast kan knopen. Ik zal het ze maar niet aandoen.